Dzieciństwo wolne od podtekstów

Każda historia dziecka, które zostało skrzywdzone, to jedna historia za dużo. Dzieciństwo powinno kojarzyć się z beztroską i bezpieczeństwem, ale w sieci coraz częściej pojawiają się treści pokazujące dzieci w sytuacjach nieodpowiednich. Takich, które naruszają ich granice i godność. Tylko w pierwszym półroczu 2025 roku zespół Dyżurnet.pl działający w strukturach NASK odebrał ponad 7,5 tysiąca zgłoszeń.

Najczęściej dotyczą one dzieci w wieku od 3 do 13 lat (83 proc.). Młodsze dzieci stanowią 1 proc. zgłoszeń, a starsze – do 17 r. ż. – 16 proc. Aż 95 proc. ofiar wykorzystania seksualnego stanowią dziewczynki.

Co wiedzą dorośli?

Podczas spotkania prasowego w siedzibie PAP połączonego z debatą ekspertów z NASK, Ministerstwa Cyfryzacji, Niebieskiej Linii, CBZC i Fundacji SEXEDPL, poruszono temat bezpieczeństwa dzieci w internecie. Rozmowy dotyczyły tego, jak nieletni korzystają z sieci – co w niej robią, o czym wiedzą dorośli, a o czym nie.

– Niestety, dzieci rzadko informują dorosłych o tym, że ktoś wysyła im dwuznaczne wiadomości, nagie zdjęcia lub o tym, że wdały się w relację z kimś dorosłym. A ta relacja wymknęła się spod kontroli i przerodziła się w szantaż na tle emocjonalnym – mówiła Martyna Różycka, kierowniczka Działu Reagowania na Nielegalne Treści w Internecie Dyżurnet.pl. – Chcemy uświadamiać dorosłych – rodziców i opiekunów – na temat tego, co powinni wiedzieć na temat kontaktów, które nawiązują dzieci przez internet. I jak reagować, gdy dzieje się coś złego.

Ekspertka wspomniała, że często mamy do czynienia z poważnymi przestępstwami na tle wykorzystania seksualnego w sieci. Ale na początku rozmowy wyglądają niewinnie, gdy np. przestępcy podszywają się pod agencję modelingową. Najpierw proszą o zwykłe zdjęcia. Kolejne prośby są coraz bardziej dwuznaczne. Fotografie wysyłają nastolatki, ale także rodzice. To zjawisko zwane sharentingiem, kiedy rodzice dzielą się w sieci informacjami, w tym zdjęciami, swoich dzieci.

– W sieci nic nie ginie. A często trafia w niepowołane ręce. Zawsze trzeba reagować natychmiast. Minimalizować skutki tego, co już się zadziało, nawet jeśli wydaje nam się, że skala jeszcze nie jest duża. Warto także pamięta, że fakt, że dziecko wysyła materiały samodzielnie, nie znaczy, że robi to dobrowolnie i świadomie. Należy o tym pamiętać – podkreśla Martyna Różycka.

Dzieci nigdy nie są “offline”

Ochrona dzieci w sieci powinna być dziś na pierwszym miejscu, gdy rozmawiamy o rozwoju technologii. Cyfrowy świat i bycie online wiąże się z szeregiem zagrożeń. Dzieci i młodzież nigdy nie są „offline” – dla nich życie „w realu” i życie w internecie to nie są odrębne byty. To jeden obszar. Dorośli, którzy wychowywali się bez dostępu do świata cyber często nie rozumieją i nie nadążają za rzeczywistością, w której żyją ich dzieci.

Dlatego tak ważne jest edukowanie i informowanie o tym, jakie ryzyka niesie ze sobą dzisiejszy świat internetu. Świat, w którym bardzo łatwo i szybko osoba dorosła może nawiązać nieodpowiednią relację z dzieckiem. I manipulować rozmową tak, że nieletni nawet nie zorientuje się, kiedy te kontakty – ze zwykłej wymiany wiadomości – przeradzają się w relację o podtekście seksualnym.

– A dzieciństwo powinno być wolne od podtekstów. Zbyt dużo jest w sieci treści o charakterze seksualnym, których dzieci do końca nie rozumieją, a które wyrządzają w ich życiu olbrzymie szkody – podkreślała Różycka. – Zachęcamy każdego – gdy widzisz w internecie albo mediach społecznościowych treści, które przedstawiają dzieci w nieodpowiednich i krzywdzących sytuacjach – zgłaszaj to! I nie bądź obojętny.

Jak dodała ekspertka, zespół Dyżurnet.pl do każdego zgłoszenia podchodzi z uwagą.

– Każde jest dokładnie analizowane i na każde odpowiednio reagujemy – zapewniała.

Dyżurnet.pl umożliwia przesyłanie zgłoszeń anonimowo – np. poprzez formularz online czy funkcjonalność w aplikacji mObywatel. Zgłoszenie zajmuje chwilę, a każda reakcja pomaga chronić dzieci przed przemocą i wykorzystaniem.

Masz wpływ, zareaguj!

116… Pomoc dla dzieci i dorosłych

Zagrożenia w sieci nie są jedynymi, z jakimi mierzymy się na co dzień. Stres i wyczerpanie emocjonalne, depresja, trudności w relacjach z bliskimi – to wpływa na funkcjonowanie milionów ludzi w Polsce.

Kolejnym narzędziem, które służy do pomocy w kryzysie w ramach działań NASK, jest poradnia telefoniczna dla dorosłych 116 123 i platforma 116sos.pl. Konsultanci w ciągu roku odebrali niemal 50 tys. telefonów i odpisali na ponad 30 tys. wiadomości na czacie. Dotacja od Ministerstwa Cyfryzacji pozwala NASK na skuteczne niesienie niezbędnej pomocy „na już”, kiedy kolejki do psychologów i psychiatrów każą pacjentom czekać tygodniami.

Eksperci podczas panelu dyskusyjnego wspomnieli m.in. o wstydzie, który zniechęca dzieci, ale także rodziców do tego, by szukać pomocy.

– Dzieci mają zupełnie inne problemy niż dorośli. Żyją w innym świecie, ale naszym obowiązkiem – obowiązkiem dorosłych – jest uczestniczenie w tym świecie. Bycie ciekawym tego, co dziecko w tym swoim świecie robi – podkreślała Ewa Domańska, kierowniczka Zespołu ds. ochrony dzieci i młodzieży przed zagrożeniami w internecie w NASK. – Oczywiście, najlepszym scenariuszem jest ten, w którym dziecko rozmawia z rodzicem albo dorosłą osobą, której. Ale wspaniale jest, jeśli szuka tej pomocy także w specjalistycznych miejscach, takie jak właśnie poradnia 116 111.

Poradnia i platforma to nie tylko miejsca doraźnej pomocy – dla wielu osób stają się pierwszym bezpiecznym punktem kontaktu w sytuacji długo narastającego cierpienia psychicznego. Zgłoszenia często nie dotyczą chwilowych kryzysów, tylko złożonych i długotrwałych trudności emocjonalnych. Kontakt z konsultantem daje ulgę i pozwala rozpoznać problem, a często także rozpoczyna proces poszukiwania dalszej pomocy.

Dyżurnet.pl to zespół ekspertów Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej, działający jako punkt kontaktowy do zgłaszania nielegalnych treści w Internecie, szczególnie związanych z seksualnym wykorzystywaniem dzieci.

Platforma 116sos.pl oferuje bezpłatne wsparcie psychologiczne dla osób dorosłych. Dzięki współpracy z NASK z Instytutem Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (IPZ) to właśnie Niebieska Linia IPZ może obsługiwać platformę 116sos.pl przy wsparciu Ministerstwa Cyfryzacji. To organizacja, która od ponad 30 lat realizuje zadania dotyczące przeciwdziałania przemocy domowej i wspiera osoby w kryzysie.