Multiscreening na co dzień. Jak ekrany przejmują naszą uwagę?

Multiscreening to rodzaj wielozadaniowości medialnej (media multitasking), czyli wykonywania różnych działań wymagających uwagi i koncentracji w tym samym czasie.

Wielozadaniowość medialna to jednoczesne:

• korzystanie z dwóch lub więcej mediów elektronicznych (np. oglądanie telewizji i przeglądanie internetu na telefonie),
• wykonywanie wielu czynności na jednym urządzeniu (np. oglądanie filmu na laptopie i jednoczesne robienie zakupów online),
• korzystanie z mediów podczas wykonywania innych czynności (np. wysyłanie wiadomości podczas nauki).

Multiscreening to korzystanie z wielu ekranów równocześnie, zarówno w ramach powiązanych, jak i niezależnych działań (Khan, Guoxin, 2020). Jest to szczególny rodzaj multitaskingu, ponieważ angażuje te same modalności sensoryczne (głównie wzrok i słuch). Może to negatywnie wpływać na efektywność realizacji zadań, ponieważ przeciąża uwagę wzrokową.

Media multitasking wśród dzieci i młodzieży

Wielozadaniowość medialna staje się coraz bardziej powszechna wśród dzieci i nastolatków. Badania wskazują, że młodzież chętnie angażuje się w multitasking, szczególnie podczas nauki, odrabiania lekcji czy przygotowywania się do sprawdzianów.

Jednoczesne korzystanie z wielu ekranów wymusza dzielenie uwagi i większy wysiłek umysłowy, co może negatywnie wpływać na osiągnięcia szkolne oraz zdrowie fizyczne i psychiczne (Wallis, 2010). Szczegółowo przyjrzymy się temu w dalszej części poradnika.

Rodzaje multitaskingu

• Meshing – jednoczesne korzystanie z różnych urządzeń w poszukiwaniu podobnych treści,
• Stacking – wykorzystywanie wielu urządzeń do różnych treści w tym samym czasie,
• Shifting – sekwencyjne przełączanie się między urządzeniami w poszukiwaniu podobnych treści.

Czy jesteśmy wielozadaniowi od zawsze?

Multitasking medialny nie jest wynalazkiem epoki internetu i smartfonów. Już w latach 30. XX  wieku Hadley Cantril i Gordon Allport badali, jak ludzie słuchają radia podczas wykonywania innych czynności. W 1935 roku opisali, że gospodynie domowe słuchały radia podczas prac domowych czy spotkań towarzyskich, co rodziło pytania o wpływ na koncentrację i zdolności poznawcze (Cantril, Allport, 1935).

Epidemia multitaskingu

Internet stał się nieodłączną częścią życia dzieci i młodzieży. Badania NASK „Nastolatki 3.0” pokazują, że młodzi ludzie spędzają w sieci coraz więcej czasu – obecnie średnio 5 godzin i 36 minut dziennie, czyli o ponad godzinę dłużej niż cztery lata temu (Lange, 2023).

W weekendy czas ten rośnie do ponad 6 godzin na dobę. W dobie mobilnych urządzeń, takich jak smartfony i smartwatche, młodzież pozostaje online praktycznie przez cały czas.

Jak zmienił się czas korzystania przez nastolatki z internetu?

2017 – 3 godziny 40 minut
2019 – 4 godziny 12 minut
2021 – 4 godziny 50 minut
2023 – 5 godzin 36 minut

Źródło: Raporty NASK Nastolatki 3.0 za lata 2017–2023

Pokolenie mobilnej technologii

Współczesna młodzież to pokolenie technologii mobilnej. Zdecydowana większość (89,9%) uczniów biorących udział w badaniu Nastolatki 3.0 (2022) deklaruje, że ich głównym urządzeniem do korzystania z internetu pozostaje smartfon. Na drugim miejscu znajduje się laptop (43,6%), a komputer stacjonarny, niegdyś podstawowe narzędzie pracy i rozrywki, spada na czwarte miejsce – korzysta z niego jedynie 25,4% badanych (Lange, 2023).

Jakich urządzeń używają nastolatki do łączenia się z internetem?

Telefon komórkowy / smartfon – 89,9%
Laptop – 43,6%
Telewizor – 25,8%
Komputer stacjonarny – 25,4%
Konsola do gier – 17,4%
Tablet – 5,8%

Cyfrowy multitasking w codziennym życiu

Dłuższy czas spędzany w sieci oraz powszechny dostęp do technologii mobilnych sprawiają, że multitasking medialny staje się codziennością. Jak pokazują badania, 9 na 10 polskich internautów powyżej 15. roku życia korzysta z kilku ekranów jednocześnie (IAB Polska, 2020).

Najczęstsze przykłady multiscreeningu:

• Podczas oglądania telewizji – przeglądanie mediów społecznościowych, robienie zakupów online, wyszukiwanie informacji związanych z programem.
• Podczas grania w gry cyfrowe – słuchanie muzyki, oglądanie telewizji, korzystanie z portali społecznościowych.

Multiscreening – globalny trend

Światowe badania wskazują, że zjawisko cyfrowej wielozadaniowości coraz bardziej nas dotyka, a czas spędzany na jednoczesnym korzystaniu z wielu ekranów stale rośnie.

Wyniki badań:

• W Wielkiej Brytanii (2021) – 68% nastolatek korzystało z co najmniej dwóch ekranów jednocześnie, a 36% robiło to tuż przed snem, kosztem odpoczynku (Harrington i in., 2021).
• W USA (Common Sense Media, 2019) – średni dzienny czas korzystania z mediów u uczniów (8–18 lat) wynosił ponad 7 godzin. Około 40% tego czasu badani spędzali na jednoczesnym używaniu kilku urządzeń (Rideout, Robb, 2019).

Czas korzystania z internetu a multiscreening

Polskie nastolatki nie różnią się od swoich rówieśników na świecie. Ponad połowa z nich często wykonuje inne czynności podczas korzystania z internetu lub smartfona.

Najczęstsze sytuacje, w których multiscreening staje się nawykiem:

• Podczas posiłków – korzystanie z telefonu przy stole.
• Podczas oglądania filmów i telewizji – przeskakiwanie między aplikacjami.
• Podczas nauki i odrabiania lekcji – przerywanie koncentracji na social media.
• Podczas spotkań ze znajomymi i rodziną – równoczesne sprawdzanie telefonu.

Czy taki styl życia wpływa na koncentrację, jakość nauki i zdrowie psychiczne?

O tym więcej w kolejnych częściach poradnika „Mniej znaczy wiecej – o multiscreeningu i wielozadaniowości”.