Weryfikacja fałszywych twierdzeń o migracji – Ośrodek Analizy Dezinformacji

13 Marca 2025|16 min. czytania

Weryfikacja fałszywych twierdzeń o migracji – Ośrodek Analizy Dezinformacji

Analizujemy i weryfikujemy najpopularniejsze przykłady dezinformacji dotyczące migracji. Fałszywe narracje często opierają się na jednostkowych, wyrwanych z kontekstu zdarzeniach, które mają budować negatywny obraz migrantów.

Poruszając tematy związane z migracją aktorzy dezinformacyjni często powołują się na jednostkowe wydarzenia (dowody anegdotyczne), które nierzadko miały miejsce miesiące czy lata temu i niekoniecznie musiały odbyć się z udziałem migrantów. Na ich podstawie próbuje się kreować krzywdzący obraz tak licznej i zróżnicowanej grupy społecznej, jaką są osoby przyjeżdżające do Europy z Afryki i Bliskiego Wschodu. Podobne schematy można zaobserwować w związku z przybyciem do Polski uchodźców wojennych z Ukrainy. Związane z tym narracje dezinformacyjne dotyczyły również rzekomego zagrożenia dla Polaków, finansowania obecności przybyszów z budżetu państwa czy podkreślania różnic kulturowych.

W przypadku treści dezinformacyjnych związanych z polityką migracyjną RP czy Unii Europejskiej wykorzystywana jest niewiedza społeczna dotycząca treści i rodzaju dokumentów odnoszących się do rozwiązań sytuacji migracyjnej w Europie. Efektem tego są częste manipulacje aktorów dezinformacji, na przykład wokół Paktu o Azylu i Migracji.

Weryfikacja fałszywych twierdzeń o migracji

Poniżej wymieniono zidentyfikowane najpopularniejsze dezinformacyjne wątki narracyjne w 3 kategoriach:

migracja w kontekście bezpieczeństwa obywateli,
skala potencjalnej migracji,
przywileje migrantów.

W obrębie wyszczególnionych wątków w sposób skrótowy przybliżono potencjalną genezę powstania tezy, najistotniejsze fakty i punkty do dyskusji, a także wskazano wiarygodne źródła informacji oraz linki do weryfikacji tezy.

Migracja w kontekście bezpieczeństwa obywateli

Dezinformacja:

Celem migrantów jest jedynie wywoływanie zamieszek w krajach zachodniej Europy.

Prawda:

Wydarzenia, za które odpowiadają jednostki nie są reprezentatywne dla całych grup społecznych/etnicznych/wyznaniowych.

Jak mogła powstać teza?

Informacje sugerujące, że migranci są odpowiedzialni za wywoływanie zamieszek w krajach, do których przybywają, są przekazywane do polskojęzycznych mediów społecznościowych przez różnych aktorów dezinformacyjnych. Podobne narracje mają swoje źródło w środowiskach antyimigracyjnych w różnych państwach. Grupy te celowo tworzą i rozpowszechniają fałszywe lub zmanipulowane materiały – w tym audiowizualne – często dotyczące skali zamieszek, ich kontekstu lub przyczyn. Działania te szkodzą wizerunkowi migrantów w krajach zachodnich i prowadzą do wzrostu nastrojów antyimigracyjnych.

Jak reagować? Fakty i punkty do dyskusji

Ludzie migrują do krajów zachodnioeuropejskich z różnych powodów, takich jak poszukiwanie lepszych warunków życia, ucieczka przed wojną, prześladowaniami czy kryzysami humanitarnymi. Stawianie tezy, że ich celem jest wywoływanie zamieszek, ignoruje złożoność zjawiska i rzeczywiste potrzeby migrantów, takie jak bezpieczeństwo, dostęp do edukacji i pracy.
Możliwe zamieszki zwykle wynikają z wielu czynników, takich jak napięcia społeczne, nierówności ekonomiczne, problemy związane z integracją, czy brak dostępu do podstawowych zasobów. W każdym przypadku ich przyczyny są złożone.
Tworzenie i rozpowszechnianie narracji o migrantach jako sprawcach zamieszek jest często wynikiem dezinformacji, która ma na celu wzbudzenie strachu i niechęci wobec obcokrajowców. Takie podejście służy tylko podsycaniu podziałów społecznych i utrudnia rzeczywistą integrację migrantów, którzy są ofiarami tych samych problemów społecznych.
Migranci stanowią ważną część rynku pracy w wielu krajach zachodnioeuropejskich, wnosząc istotny wkład w gospodarkę. Ograniczanie się do tezy, że ich celem jest destabilizacja, pomija pozytywne aspekty migracji, takie jak różnorodność kulturowa, wzrost innowacyjności i rozwój gospodarczy.
Aby przeciwdziałać tej tezie warto odwoływać się do wiarygodnych, międzynarodowych źródeł informacji.
Warto podkreślać, że wydarzenia, za które odpowiadają jednostki nie są reprezentatywne dla całych grup społecznych/etnicznych/wyznaniowych.

Gdzie szukać informacji?

Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronach sprawdzonych mediów bądź w publikacjach organizacji fact-checkingowych.

Linki do weryfikacji twierdzenia

Skala potencjalnej migracji

Dezinformacja:

Migranci to jedynie mordercy.

Migranci to jedynie napastnicy seksualni.

Migranci są odpowiedzialni za wzrost poziomu przestępczości w krajach, do których przybywają.

Prawda:

Przestępczość maleje mimo rosnącej liczby migrantów.

Jak mogła powstać teza?

Przyczyną powstawania takich przekazów może być chęć zaszkodzenia wizerunkowi migrantów. Budowanie narracji na bazie strachu o zdrowie, życie lub bezpieczeństwo najbliższych może prowadzić do reakcji emocjonalnej i trudności w merytorycznej, racjonalnej dyskusji na dany temat.

Jak reagować? Fakty i punkty do dyskusji

Wydarzenia, za które odpowiadają jednostki nie są reprezentatywne dla całych grup społecznych/etnicznych/wyznaniowych.
Według danych Komendy Głównej Policji, Głównego Urzędu Statystycznego i Eurostatu, przestępczość w Polsce maleje. Jednocześnie w ciągu ostatnich lat Polska odnotowała znaczący wzrost liczby migrantów (w szczególności z Ukrainy i Białorusi). Fakt, że przestępczość maleje mimo rosnącej liczby migrantów, sugeruje, że przybycie cudzoziemców nie wpływa negatywnie na bezpieczeństwo publiczne.
Migranci, podobnie jak przedstawiciele każdej innej grupy społecznej, mają różne historie i doświadczenia. Większość z nich migruje z powodów humanitarnych, takich jak wojny czy prześladowania, szukając bezpieczeństwa i lepszych warunków życia. Twierdzenie, że migranci to jedynie mordercy to uproszczenie, które nie ma odzwierciedlenia w rzeczywistości i prowadzi do nienawiści oraz uprzedzeń wobec tej grupy.
Przestępczość seksualna jest problemem globalnym, który dotyczy różnych grup społecznych, a nie tylko migrantów.
W przeciwdziałaniu tej tezie pomocne może być powoływanie się na badania europejskich instytucji i organizacji fact-checkingowych obalające te twierdzenia.

Gdzie szukać informacji?

Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronach administracji państwowych lub unijnych, w serwisach organizacji fact-checkingowych oraz w artykułach naukowych.

Linki do weryfikacji twierdzenia

Skala potencjalnej migracji

Dezinformacja:

Setki tysięcy migrantów z Afryki i Bliskiego Wschodu trafi do Polski.

Prawda:

Polska ma regulacje prawne dotyczące migrantów, które mają zapewnić kontrolę nad liczbą osób przybywających do kraju.

Jak mogła powstać teza?

Do powstania podobnych twierdzeń może przyczyniać się m.in. brak wiedzy na temat założeń i działania Paktu o Migracji i Azylu.

Jak reagować? Fakty i punkty do dyskusji

Polska, jak inne kraje Unii Europejskiej, ma regulacje prawne dotyczące migrantów, które pozwalają na skuteczne zarządzanie procesem migracyjnym. Istnieją określone zasady i działania, które mają zapewnić kontrolę nad liczbą osób przybywających do kraju, a także nad ich integracją społeczną i zawodową.
Pakt o Migracji i Azylu zakłada jedynie minimum liczby potencjalnych migrantów, którzy mogą trafić do poszczególnych państw (jest to 30 tysięcy osób rocznie).
Podawane przez aktorów dezinformacji wyższe liczby nie mają poparcia w faktach.
Przyjęcie imigrantów to tylko jedno z rozwiązań proponowanych w Pakcie. Poza tym państwa członkowskie będą mogły wnosić wkład finansowy lub zapewnić wsparcie operacyjne.

Gdzie szukać informacji?

Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronach administracji państwowej, organizacji fact-checkingowych oraz w oficjalnych unijnych dokumentach.

Linki do weryfikacji twierdzenia

Relacja z Niemcami

Dezinformacja:

Niemcy „podrzucają” do Polski tysiące nielegalnych migrantów.

Prawda:

Pojedyncze incydenty na granicy nie świadczą o polityce migracyjnej kraju.

Jak mogła powstać teza?

Wątek mógł powstać w związku z pojedynczymi incydentami na granicy, a także z negatywnym sentymentem wobec Niemiec (lub szerzej, całej Unii Europejskiej i jej polityki migracyjnej).

Jak reagować? Fakty i punkty do dyskusji

Teza, że Niemcy „podrzucają” do Polski tysiące nielegalnych migrantów, jest bezpodstawna i niepoparta żadnymi wiarygodnymi dowodami.
Każdy kraj ma określone zgodne z prawem regulacje związane z przyjmowaniem migrantów.
Pojedyncze incydenty na granicy nie świadczą o polityce migracyjnej kraju.
Podawane przez aktorów dezinformacji liczby nie mają poparcia w faktach.
Rozporządzenie Dublin III (nr 604/2013) określa kryteria i mechanizmy ustalania państwa członkowskiego UE odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony w Unii Europejskiej. Zazwyczaj państwem tym jest pierwsze państwo członkowskie, którego granicę przekroczył cudzoziemiec starający się o ochronę. Na tej podstawie cudzoziemcy mogą być zwracani do krajów odpowiedzialnych za rozpatrzenie ich wniosków uchodźczych.

Gdzie szukać informacji?

Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronach administracji państwowej, organizacji fact-checkingowych oraz w oficjalnych unijnych dokumentach.

Linki do weryfikacji twierdzenia

Przywileje migrantów

Dezinformacja:

Migranci dostają/dostaną darmowe mieszkania.

Migranci dostają/dostaną wyższe świadczenia socjalne niż obywatele Polski.

Zasiłki dla migrantów będą zrównane dla całej Unii Europejskiej.

Prawda:

Zapisy unijnego Paktu o Migracji i Azylu oraz oficjalne państwowe komunikaty nie dają podstaw do twierdzenia, że migranci będą otrzymywać większe wsparcie socjalne niż obywatele Polski.

Jak mogła powstać teza?

Podobne tezy mogły powstać w wyniku dezinformacji lub uproszczeń, które mają na celu wywołanie lęku i nieufności wobec migrantów. Często są one oparte na błędnych interpretacjach polityki migracyjnej i socjalnej, prezentowanych tak, aby wzbudzić przekonanie, że migranci otrzymują nadmierne przywileje w porównaniu do obywateli RP.

Jak reagować? Fakty i punkty do dyskusji

Zapisy unijnego Paktu o Migracji i Azylu oraz oficjalne państwowe komunikaty nie dają podstaw do twierdzenia, że migranci będą otrzymywać większe wsparcie socjalne niż obywatele Polski.
Dyrektywa azylowa nie określa wysokości świadczeń przyznawanych osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową. W ramach punktu 60. znajduje się zapis wskazujący, że to państwa członkowskie będą decydować o wysokości świadczeń.
Kwota przyznawana osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową nie musi być taka sama jak w przypadku obywateli. Państwa członkowskie mogą decydować o jej wysokości.

Gdzie szukać informacji?

Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronach administracji państwowej, organizacji fact-checkingowych oraz w oficjalnych unijnych dokumentach.

Linki do weryfikacji twierdzenia

Podsumowanie narracji dezinformacyjnych dotyczących migrantów i ich możliwe skutki

Dezinformacja dotycząca migracji wynika w głównej mierze z ksenofobicznych, rasistowskich bądź skrajnie nacjonalistycznych stanowisk aktorów dezinformacji zaangażowanych w promowanie tej treści. Istotnym czynnikiem pomagającym w rozpowszechnianiu się takiego przekazu może być strach przed tym co obce i nieznane. Po wybuchu pełnoskalowej wojny w Ukrainie i przybyciu bardzo dużej liczby uchodźców do Polski pojawiły się związane z tym napięcia. Po kilku latach obecność osób z Ukrainy w kraju wciąż wywołuje spore emocje.

Różnice kulturowe

Migranci z Afryki i Bliskiego Wschodu często są postrzegani jako kulturowo różni od społeczności europejskiej. Różnice w języku, religii, zwyczajach i tradycjach mogą wywoływać obawy dotyczące utraty lokalnej tożsamości kulturowej. Różnice te bywają wyolbrzymiane przez dezinformację i stereotypy, które przedstawiają migrantów jako zagrożenie dla stabilności i bezpieczeństwa społecznego. Tego rodzaju narracje są szczególnie niebezpieczne, ponieważ wzmacniają uprzedzenia, prowadzą do napięć społecznych i marginalizacji osób, które często szukają schronienia przed konfliktami i prześladowaniami w swoich ojczyznach.

Prawodawstwo

Do wzrostu popularności opisywanych treści mogły przyczynić się również procesy legislacyjne dotyczące unijnego Paktu o Migracji i Azylu, a także niezrozumienie lub błędna interpretacja unijnych dokumentów.

Przeciwdziałanie dezinformacji

Kluczowym elementem w przeciwdziałaniu dezinformacji jest edukacja oraz jasne prezentowanie unijnych oraz krajowych założeń w kontekście polityki migracyjnej. Ponadto instytucje państwowe oraz organizacje reprezentujące mniejszości narodowe, religijne i etniczne w Polsce powinny angażować się w działania na rzecz wzajemnego zrozumienia i akceptacji, ukazując rzeczywisty obraz różnych społeczności. Ważnym elementem w zwalczaniu dezinformacji jest także krytyczne podejście do informacji z internetu, weryfikowanie ich wiarygodności oraz kształtowanie opinii w oparciu o sprawdzone źródła.

Charakterystyka dezinformacji wymierzonej w migrantów w liczbach

Wśród danych zgromadzonych w ramach projektu InfoTester[1], treści dezinformacyjne dotyczące migrantów pojawiły się w 372 wzmiankach, co stanowiło 36 proc. wszystkich materiałów w tym obszarze tematycznym (N=1033[2]). Z tych 372 artykułów, prawie wszystkie (98 proc.) zawierały treści o charakterze manipulacyjnym (Wykres 1).

Wykres 1. Podział badanych artykułów medialnych kategorii „Migrations” ze względu na rodzaj dezinformacji. Możliwy wielokrotny wybór. Opracowanie własne. Źródło danych: https://infotester.pl/projekt-br/.

W dezinformacyjnych artykułach nt. migracji wykorzystano emocje takie jak: strach (235 artykułów, czyli 63 proc. spośród dezinformacyjnych materiałów) i sprzeciw (202 artykułów, 54 proc.), a w dalszej kolejności – złość (110 artykułów, 30 proc.) i niepewność (76 artykuły, 20 proc.).

Najczęstsze motywacje odnosiły się do: wpływu na społeczeństwo (319 artykułów, 86 proc.) i na politykę wewnętrzną (144 artykułów, 39 proc.).

Wśród potencjalnych intencji osób rozpowszechniających przekazy dezinformacyjne (Wykres 2) dominowało promowanie stereotypów (89 proc.). W dalszej kolejności – podważanie wiarygodności instytucji publicznych (22 proc.), czy chęć wpłynięcia na przekonania wyborcze (12 proc.).

Wykres 2. Podział badanych artykułów medialnych kategorii „Migrations” ze względu na intencje przekazów dezinformacyjnych. Opracowanie własne. Źródło danych: https://infotester.pl/projekt-br/.

Warto zwrócić uwagę na dwa konkretne wątki tematyczne (Wykres 3): wzmacnianie ksenofobii na tle bezpieczeństwa wewnętrznego (194 artykułów, 52 proc.) oraz ogólne wzmacnianie postaw ksenofobicznych (157 artykułów, 42 proc.). Kolejne najliczniej odnotowane wątki dotyczyły konfliktów religijnych, wzmacniania ksenofobii wobec obcych na tle ekonomicznym, czy potępiania działań instytucji publicznych za rzekome faworyzowanie mniejszości.

Wykres 3. Podział badanych artykułów medialnych kategorii „Migrations” ze względu na najczęściej podejmowaną tematykę – top 6. Opracowanie własne. Źródło danych: https://infotester.pl/projekt-br/.

Najczęstszą techniką manipulacji przekazem było wyolbrzymienie (Wykres 4), które odnotowano w 267 artykułach (72 proc.). Następne w kolejności – cherry picking – odnotowano w 167 analizowanych artykułach (45 proc.). Ponadto w ponad 50 materiałach zaobserwowano: przedstawianie informacji w fałszywym kontekście, emocjonalny język i fałszywe powiązania[3].

Wykres 4. Najczęściej stosowane techniki manipulacyjne w badanych artykułach medialnych kategorii „Migrations” – top 6. Opracowanie własne. Źródło danych: https://infotester.pl/projekt-br/.

[1] Źródło danych ilościowych: INFOSTRATEG I Program Strategiczny Program Badań Naukowych i Prac Rozwojowych, „Zaawansowane technologie informacyjne, telekomunikacyjne i mechatroniczne”, InfoTester – Opracowanie i weryfikacja oryginalnych metod wertykalnej sztucznej inteligencji do automatycznego i precyzyjnego wykrywania dezinformacji, https://infotester.pl/projekt-br/.

[2] Wartość „N” oznacza liczbę ogółem artykułów zgromadzonych w ramach projektu InfoTester w tym obszarze tematycznym.

[3] Cherry picking to wykorzystanie wybiórczych danych, które potwierdzają pozycję lub tezę, ignorując pozostałe materiały badawcze, które temu przeczą. Strawman (stawianie chochoła) to z kolei atakowanie, wyśmiewanie lub podważanie poglądów; przeciwnika, których tak naprawdę nigdy nie wyraził.

Tematy powiązane

Dezinformacja

Udostępnij ten post

Źródła

Najnowsze artykuły

Zobacz wszystko