Jak działa nastoletni mózg pod wpływem mediów społecznościowych?

Naukowcy z UCLA Ahmanson-Lovelace Brain Mapping Center przeprowadzili unikatowy eksperyment z udziałem 32 młodych ludzi w wieku od 13 do 17 lat, podczas którego po raz pierwszy można było podejrzeć, co dzieje się w głowie, a konkretniej – w mózgu nastolatka w trakcie przeglądania mediów społecznościowych (Sherman, Payton, Hernandez i in., 2016).

Dokonano tego za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI), który rejestruje zmiany w czynności komórek nerwowych, pozwalając na obrazowanie aktywności mózgu. Jest to najbardziej wiarygodna metoda badawcza, ponieważ pozwala bezpośrednio połączyć aktywność mózgu z prezentowanymi zachowaniami.

Podczas eksperymentu nastolatki zostały zaproszone do przetestowania aplikacji podobnej do Instagrama, w której mogły oglądać 148 zdjęć, z czego 40 własnego autorstwa. Pod każdym zdjęciem umieszczona była liczba lajków, jakie zdobyło.

Uczestnicy badania byli przekonani, że zdjęcia były wcześniej ocenione i polubione przez rówieśników, w rzeczywistości zdjęcia ocenili badacze (co zostało ujawnione po zakończonym eksperymencie). Nastolatki oglądały zdjęcia przez 12 minut i w tym czasie aktywność ich mózgu była rejestrowana i analizowana.

W drugiej części badania młodzi ludzie przyglądali się zdjęciom „neutralnym” (jedzenie, przyjaciele) oraz zdjęciom „ryzykownym” (papierosy, alkohol, prowokacyjnie ubrane nastolatki itp.). Ich zadaniem było zadecydowanie, czy polubią dane zdjęcie, czy nie

Czego dowiedzieliśmy się o reakcjach nastoletniego mózgu na media społecznościowe?

Nastoletni mózg kocha lajki

Wyniki eksperymentu pokazały, jak wymierny jest wpływ grupy rówieśniczej w mediach społecznościowych. To popularność zdjęcia – czyli przyznanie mu wielu lajków – decydowała o tym, jak było ono postrzegane przez nastolatki. Niezależnie od tematyki, im więcej lajków zdobyło zdjęcie, tym częściej „lubili” je również uczestnicy eksperymentu.

Najsilniej mózgi badanych reagowały na polubienia pod własnymi zdjęciami – równie silnie, jak na widok kochanej osoby czy informacji o wygranej znacznej sumy pieniędzy.

Szczególnie aktywny okazał się tzw. układ nagrody (najsilniejsze reakcje zachodziły w strukturze mózgu odpowiadającej za ocenianie zysków i strat). Widok wielu polubień pod swoimi zdjęciami był dla nastolatków bardzo przyjemny.

Jeśli moi koledzy to lubią, to ja też!

Wyniki obrazowania fMRI pokazały, że zdjęcia z największą ilością polubień były oglądane przez młodych ze znacznie większą uwagą i starannością.

Uaktywniały się obszary mózgu odpowiadające za percepcję społeczną – proces postrzegania innych, wnioskowanie o ich potrzebach i intencjach, a także pamięć społeczną i naśladownictwo.

Wskazuje to, że młodzi ludzie postrzegają informacje online w znacząco inny sposób, kiedy uważają, że informacje te są cenione przez ich rówieśników.

Okazało się również, że typ oglądanego zdjęcia nie miał znaczenia w podejmowaniu decyzji o polubieniu go – istotne było tylko to, czy dane zdjęcie jest popularne, tzn. czy zdobyło wcześniej dużą liczbę lajków, niezależnie od tego, co przedstawiało.

Jednym słowem, obecność rówieśników (nawet wyobrażona, w postaci przyznanych polubień), nasila reakcje w układzie nagrody i prowadzi do zmian w realnych decyzjach – np. polubieniu zdjęcia „ryzykownego”, nawet jeśli nastolatek sam takiego ryzyka nie pochwala.

Jednocześnie badacze odkryli, że kiedy nastolatki oglądały zdjęcia „ryzykowne”, spadała aktywność w tych obszarach mózgu, które odpowiadają za podejmowanie decyzji i kontrolę nad swoim zachowaniem.

Im mniejsza aktywność, tym słabsza zdolność decyzyjna – z większym prawdopodobieństwem pojawią się zachowania ryzykowne.

Co to wszystko oznacza?

Zachowania te nie są przypadkowe – jednym z podstawowych zadań rozwojowych okresu adolescencji jest zyskiwanie coraz większej niezależności, separowanie się od rodziców i podążanie w kierunku grupy rówieśniczej jako nowego punktu odniesienia.

Mózg nastolatka jest silnie nastawiony na nawiązywanie relacji z innymi. Aktywność w mediach społecznościowych to idealne pole do wzmacniania więzi z przyjaciółmi – młodzi są więc wyjątkowo uważni na płynące od rówieśników oznaki akceptacji.

Bycie docenionym w mediach społecznościowych czy zdobywanie dużej liczby lajków jest niezwykle nagradzające i potwierdza pozycję społeczną nastolatka – jego miejsce w grupie.

W okresie adolescencji układ nagrody jest szczególnie wrażliwy, dodatkowo pojawiają się bardzo silne reakcje emocjonalne, co może wyjaśniać, dlaczego młodzi tak entuzjastycznie angażują się w świat online.

Rezultaty badania zwracają uwagę na istotny czynnik – jeśli grupa rówieśnicza nastolatka prezentuje pozytywne zachowania online, z dużym prawdopodobieństwem będą one znacząco wpływać na nastolatka, który zapewne wysoko je oceni.

Podobnie będzie niestety w przypadku zachowań ryzykownych. Pozytywny lub negatywny wpływ stanie się silniejszy, jeśli nastolatek zna swoich internetowych przyjaciół również offline.

Reakcję nastolatków na „ryzykowne” zdjęcia można rozumieć jako konsekwencję zmian rozwojowych zachodzących w mózgu w okresie dojrzewania – układ nagrody w nastoletnim mózgu jest silnie wzbudzany, kiedy pojawiają się nowości.

Pęd młodych ludzi do doświadczania „nowego” może przybrać bardzo inspirującą formę, ale może też narazić ich na niebezpieczne sytuacje. Media społecznościowe dostarczają nastolatkom mnóstwo, ciągle pojawiających się nowych informacji i ekscytujących newsów. Są skrojone według naturalnych potrzeb młodych ludzi – przyciągają więc ich jak magnes.

 

Tekst powstał na potrzeby publikacji “O cyfrowej higienie” przygotowanej przez zespół Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej NASK.