Jak rozpoznać manipulację w sieci? Nie bądź narzędziem trolli!

Manipulacja to podstawowe narzędzie dezinformacji – takie zdanie niewiele wyjaśnia. Ale po lekturze tego tekstu powinno przestać brzmieć obco i odpychająco.

Czym jest dezinformacja można przeczytać tutaj. Ten tekst poświęcony będzie rozpoznawaniu różnych technik manipulacji w sieci.

Jak rozpoznać manipulację w sieci?

Rewolucja cyfrowa na dobre zmieniła środowisko informacyjne. Media tradycyjne zostały niemal zastąpione przez sieci społecznościowe. To one stały się dla wielu ludzi głównym źródłem informacji. Niestety manipulacja informacją jest tam powszechnym zjawiskiem. Rozpoznawanie takich treści nie jest łatwe, ale znajomość technik manipulacyjnych i nawyk weryfikowania informacji to dobre narzędzia, aby się przed nimi chronić.

Filtry bańki informacyjnej

Algorytmy serwisów społecznościowych prezentują nam treści zgodne z naszymi upodobaniami i poglądami. Nie tylko reklamy są personalizowane. Tym samym zasadom podlegają też inne treści. Im częściej angażujemy się w dyskusje na dany temat lub im mocniej popieramy określone poglądy, tym częściej widzimy informacje zgodne z naszymi przekonaniami. Social media lubią przekonywać już przekonanych. Łatwo w tej sytuacji uwierzyć, że wszyscy myślą tak, jak my.

Co można zrobić?

• świadomie poszukuj wiadomości spoza własnej bańki informacyjnej
• bądź otwarty na różnorodne opinie, np. obserwuj konta lub media, z którymi nie zawsze się zgadzasz

Czerpanie informacji z różnych źródeł pomaga poszerzyć horyzonty i lepiej zrozumieć odmienne postawy.

Manipulacja kontekstem

Fake newsy to fałszywe lub zmanipulowane przekazy, których celem jest wywołanie jak największego zainteresowania i „klikalności”.  Do tworzenia fake newsów często wykorzystuje się prezentowanie informacji w sposób, który zmienia ich znaczenie lub wprowadza w błąd. Manipulatorzy wybierają fragmenty informacji pasujące do ich narracji, pomijając istotne fakty.

Co można zrobić?

• sprawdź, czy informacja pochodzi z wiarygodnego źródła
• zwróć uwagę na datę publikacji. Manipulatorzy często sięgają po wiadomości sprzed lat.
• spróbuj znaleźć pełną treść. Jeśli przekaz zawiera tylko cytat lub fragment wideo warto poznać kontekst.
• zwracaj uwagę na to, czy informacja jest jednostronna i nie uwzględnia innych punktów widzenia

Manipulacja danymi

Manipulacja danymi polega na wybiórczym przedstawianiu, przekształcaniu lub interpretowaniu danych w celu osiągnięcia pożądanych rezultatów. Autorzy celowo prezentują tylko liczby, które potwierdzają ich tezy, pomijając te, które im przeczą.

Co można zrobić?

• sprawdź źródła danych
• zwróć uwagę na metody zbierania i przetwarzania informacji
• porównuj wyniki z innymi publikacjami

Przedstawianie opinii jako faktów

W celu przekonania innych do swojego punktu widzenia, manipulatorzy często przedstawiają własne opinie jako fakty. W takim przypadku unikają konkretów i danych, a swoje twierdzenia opierają na emocjach, opinii lub ogólnikach. Brak potwierdzenia w oficjalnych źródłach powinien wzbudzić naszą czujność.

Pamiętaj!

Fakty są niepodważalne, opinie są subiektywne.

Podszywanie się pod zaufane instytucje lub osoby

Podszywanie się pod znane osoby, celebrytów lub instytucje w celu uwiarygodnienia przekazu jest częstą techniką manipulacji, ponieważ poleganie na autorytetach to naturalny odruch.

Co można zrobić?

• sprawdź oficjalne strony i profile w mediach społecznościowych
• weryfikuj autentyczność informacji
• zwróć uwagę na detale, które mogą wskazywać, że profil nie jest autentyczny

Bazowanie na emocjach

Działania pod wpływem emocji rzadko są racjonalne, dlatego autorzy zmanipulowanych treści często stosują techniki skłaniające do gwałtownych reakcji. Potrafią jednym wpisem wzbudić złość, euforię lub oburzenie, ale mogą też działać długofalowo i stopniowo budować odpowiednie postawy. Wszystko po to, by osiągnąć własne cele.

Co można zrobić?

• zachowaj dystans
• nie działaj w pośpiechu
• analizuj informacje
• daj sobie chwilę na refleksję
• zadaj sobie pytanie – Czemu ten wpis aż tak mną wstrząsnął?

Podsumowanie

Rozpoznanie manipulacji w sieci wymaga uważności, krytycznego myślenia i umiejętności analizy informacji. Korzystanie z różnych źródeł, sprawdzanie faktów, szukanie informacji w zaufanych mediach i zachowanie zdrowego sceptycyzmu pomaga uniknąć manipulacji i podejmować bardziej świadome decyzje w świecie online.

Pamiętaj!

Nie bądź narzędziem dezinformacji, nie podawaj dalej niesprawdzonych treści.

Podejrzewasz, że masz do czynienia z dezinformacją?

Sprawdź źródło treści

Weryfikuj treści w oparciu o rzetelne źródła. Sprawdź, czy ktoś nie podszywa się pod wiarygodnego nadawcę i czy inne media przedstawiają omawiany temat w podobnym świetle.

Nie przekazuj dalej

Grafika może przyciągać wzrok, a nagłówek brzmieć sensacyjnie, ale nie ulegaj pokusie szybkiego udostępnienia treści. Dodatkowo nie angażuj się w dyskusje, które mają na celu wywołanie kontrowersji lub chaosu.

Zgłoś do NASK

Skorzystaj z przygotowanego formularza, aby poinformować nas o podejrzeniu dezinformacji. Dzięki temu będziemy mogli przeanalizować dany przypadek i, jeśli Twoje przypuszczenia się potwierdzą, ostrzec innych.