Dezinformacja jako narzędzie ośmieszania państwa

Rozpowszechnianie fałszywych lub wprowadzających w błąd treści może przyczyniać się do podważania autorytetu i wiarygodności państw. Dzieje się tak dlatego, że ostatecznym celem dezinformacji jest podważenie demokracji jako takiej. Dlatego warto przyjrzeć się wnioskom z raportu „Wpływ dezinformacji na procesy demokratyczne i prawa człowieka na świecie”, który został opublikowany w 2021 roku przez Parlament Europejski.

Trójka badaczy, Carme Colomina, Héctor Sanchez Margalefa i Richarda Youngs, przeanalizowała zjawisko dezinformacji. Zwrócili uwagę na coraz szybszy rozwój technik i narzędzi wykorzystywanych do rozpowszechniania nieprawdziwych treści. Dzięki mikrotargetowaniu oraz najnowszym sposobom generowania materiałów wideo, takim jak deepfake, wykrywanie manipulacji staje się każdego dnia coraz trudniejsze.

W raporcie omówiono również sposoby, za pomocą których dezinformacja wpływa na instytucje demokratyczne. Jednym z nich jest po prostu podważanie ich wiarygodności. 80% badanych stwierdza, że dezinformacja negatywnie oddziałuje na politykę zarówno w ich własnych krajach, jak i na poziomie międzynarodowym. Respondenci zauważają również, że fałszywe treści wpływają na debaty o polityce prowadzone w rodzinach czy grupach przyjaciół. Przekłada się to na spadek zaufania obywateli do mediów i rządu, co pokazują wyniki badania Ipsos Public Affairs i Centre for International Governance Innovation (CIGI) z 2019 r. 40% badanych stwierdziło, że pod wpływem kontaktu z nieprawdziwymi treściami mniej ufa mediom, a 22% – że mniej ufa rządowi¹.

Dezinformacja bywa również wykorzystywana do manipulowania procesami wyborczymi. Poprzez rozpowszechnianie fałszywych treści na temat kandydatów czy partii politycznych, możliwe jest wpływanie na decyzje wyborców, co stanowi zagrożenie dla integralności procesów demokratycznych. Podważany jest również sam proces wyborczy (np. poprzez fałszywe informacje o sposobie głosowania) czy działania koordynujących go instytucji. W raporcie z 2021 roku podkreślono, że takie praktyki mogą prowadzić do podważenia wyników wyborów oraz destabilizacji całego systemu politycznego.

Zwrócono także uwagę, że w wybory mogą ingerować państwa obce. W 2016 roku, podczas kampanii wyborczej w USA, Agencja Badań Internetowych (IRA) z Rosji zakupiła około 3 400 reklam na Facebooku i Instagramie. Według raportu z 2019 roku „kontrolowane przez Rosję konta dotarły do 126 milionów ludzi na Facebooku, co najmniej 20 milionów użytkowników na Instagramie, 1,4 miliona użytkowników na Twitterze oraz zamieściły ponad 1000 filmów na YouTube”².

Jak bronić się przed takim zjawiskiem? Autorzy raportu wskazują, że reakcja musi być wielopoziomowa. Powinna dotyczyć zmiany w prawodawstwie Unii Europejskiej, krajów członkowskich, a także angażować korporacje oraz społeczeństwo obywatelskie.

Szczególnie to ostatnie jest niezwykle istotne, ponieważ, by przeciwdziałać dezinformacji, konieczne jest wzmocnienie edukacji medialnej obywateli oraz rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia.

Podejrzewasz, że masz do czynienia z dezinformacją?

Sprawdź źródło treści

Weryfikuj treści w oparciu o rzetelne źródła. Sprawdź, czy ktoś nie podszywa się pod wiarygodnego nadawcę i czy inne media przedstawiają omawiany temat w podobnym świetle.

Nie przekazuj dalej

Grafika może przyciągać wzrok, a nagłówek brzmieć sensacyjnie, ale nie ulegaj pokusie szybkiego udostępnienia treści. Dodatkowo nie angażuj się w dyskusje, które mają na celu wywołanie kontrowersji lub chaosu.

Zgłoś do NASK

Skorzystaj z przygotowanego formularza, aby poinformować nas o podejrzeniu dezinformacji. Dzięki temu będziemy mogli przeanalizować dany przypadek i, jeśli Twoje przypuszczenia się potwierdzą, ostrzec innych.