Dezinformacja dotycząca lotnictwa i kosmosu

14 Kwietnia 2025|14 min. czytania

Dezinformacja dotycząca lotnictwa i kosmosu

Dezinformacja i teorie spiskowe związane z lotnictwem i astronomią od lat przyciągają uwagę, łącząc lęki społeczne z fascynacją kosmosem i technologią. Przekonania o istnieniu smug chemicznych (ang. chemtrails), płaskim kształcie Ziemi czy manipulacji pogodą w ramach tajnych programów geoinżynieryjnych zyskują popularność w internecie.

Takie narracje mogą jednak prowadzić do realnych zagrożeń, w tym podważania ustaleń naukowych, spadku zaufania do instytucji państwowych, szerzenia dezinformacji oraz wzmacniania podziałów społecznych.

Weryfikacja fałszywych twierdzeń dotyczących lotnictwa i kosmosu

Poniżej wymieniono wybrane dezinformacyjne wątki narracyjne w temacie lotnictwa i kosmosu ujęte w 4 wyszczególnionych kategoriach:

(1) smugi kondensacyjne,

(2) programy geoinżynieryjne,

(3) kształt Ziemi,

(4) cywilizacje pozaziemskie.

W obrębie wyszczególnionych wątków w sposób skrótowy podano potencjalną genezę powstania tezy, najistotniejsze fakty i punkty do dyskusji, a także wskazano wiarygodne źródła informacji oraz dodano linki przydatne do weryfikacji tezy.

Smugi kondensacyjne

Dezinformacja

Smugi kondensacyjne to smugi chemiczne (chemtrails)

Samoloty rozpylają smugi chemiczne

Smugi chemiczne służą do depopulacji ludzkości

Prawda

Smugi kondensacyjne powstają, gdy gorące spaliny z silników odrzutowych mieszają się z zimnym, wilgotnym powietrzem na dużych wysokościach

Jak mogła powstać teza?

Teorie głoszące, że samoloty emitują smugi chemiczne (ang. chemtrails) mogły powstać w wyniku błędnego interpretowania naturalnych zjawisk atmosferycznych, takich jak smugi kondensacyjne, oraz braku podstawowej wiedzy naukowej na ich temat. Internet i media społecznościowe przyczyniają się do popularyzowania fałszywych twierdzeń, pozwalając na ich szybkie rozprzestrzenianie się. Często wzmacniają też negatywne emocje, obawy lub nieufność wobec nauki i instytucji. Niekiedy bywają też celowo wzmacniane w ramach działań dezinformacyjnych w celu wywoływania chaosu i podziałów społecznych.

Jak reagować? Fakty i punkty do dyskusji

Teoria spiskowa o istnieniu chemtrails sugeruje, że podłużne smugi pozostawiane przez samoloty na niebie to celowe opryski chemiczne mające na celu szkodzenie ludziom, kontrolę pogody lub manipulację klimatem. Zwolennicy tej teorii twierdzą, że rządowe lub korporacyjne programy realizują takie działania potajemnie, bez wiedzy społeczeństwa.
Badania naukowe jednoznacznie potwierdzają, że smugi kondensacyjne są efektem naturalnych procesów fizycznych. Nie ma żadnych dowodów na istnienie chemtrails oraz wiarygodność powiązanych z nimi teorii o kontroli lub depopulacji ludzkości.
Smugi kondensacyjne to zjawisko powstające, gdy gorące spaliny z silników odrzutowych mieszają się z zimnym, wilgotnym powietrzem na dużych wysokościach. W procesie tym para wodna skrapla się na drobinach sadzy i innych cząstkach, tworząc kryształki lodu. To właśnie one są widziane jako białe ślady na niebie. Trwałość smug zależy od warunków atmosferycznych – przy niskiej wilgotności szybko znikają, a przy wysokiej mogą utrzymywać się przez dłuższy czas (np. kilka godzin) lub przekształcać w chmury pierzaste.
Rozpatrując sytuację hipotetycznie, rozpylanie chemikaliów na wysokościach przelotowych byłoby niezwykle trudne do kontrolowania. Substancje rozpylane w stratosferze ulegałyby rozproszeniu i nie dotarłyby do poziomu gruntu w sposób przewidywalny. Co więcej, realizacja takiego programu wymagałaby zaangażowania tysięcy osób oraz ogromnych środków finansowych. W praktyce byłoby to niezwykle trudne przedsięwzięcie, a utrzymanie go w tajemnicy – praktycznie niewykonalne.
Choć prawdą jest, że smugi kondensacyjne mają wpływ na klimat, nie jest to jednak działanie zamierzone, ale efekt uboczny lotnictwa. Wytrącające się ze smug kondensacyjnych kryształki lodu mogą przyczyniać się do powstawania chmur, a w efekcie prowadzić do ocieplania Ziemi. Trwają badania nad poprawą efektywności paliwowej oraz redukcją emisji sadzy, co mogłoby częściowo ograniczyć tworzenie się smug kondensacyjnych. Dodatkowo, technologie optymalizujące trasy przelotowe mogą zmniejszyć negatywny wpływ lotnictwa na klimat.

Gdzie szukać informacji?

Więcej informacji na ten temat można znaleźć m.in. na stronie Narodowej Agencji Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej (NASA), Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO), organizacji Nauka w Polsce, a także artykułach naukowych i materiałach popularnonaukowych (np. blog Crazy Nauka) oraz na stronach fact-checkingowych.

Linki do weryfikacji twierdzenia

Programy geoinżynieryjne

Dezinformacja

Pogoda jest kontrolowana przez tajne programy geoinżynieryjne, wykorzystujące m.in. smugi chemiczne i urządzenia do ogrzewania jonosfery

Prawda

Nie ma naukowych dowodów na istnienie globalnej manipulacji pogodą

Jak mogła powstać teza?

Teza mogła powstać w wyniku nieufności wobec nauki, strachu przed możliwym tajnym działaniem rządów, poszukiwania uzasadnienia dla kataklizmów, na które człowiek nie ma wpływu. Do jej powstania przyczyniły się także przypadki z przeszłości, np. amerykański Projekt Popeye, w ramach którego skutecznie używano jodku srebra rozpylanego przez samoloty do zasiewania chmur w celu wydłużenia monsunów podczas wojny w Wietnamie. Informacje medialne na temat niektórych programów rządowych, np. HAARP (High Frequency Active Auroral Research Program) również stanowią podatny grunt dla teorii spiskowych.

Jak reagować? Fakty i punkty do dyskusji

Według różnych teorii spiskowych rządy lub inne organizacje potajemnie manipulują pogodą, np. powodują burze, susze czy inne zjawiska pogodowe. Nie ma naukowych dowodów na istnienie globalnej manipulacji pogodą przy pomocy tzw. chemtrails, które w rzeczywistości są smugami kondensacyjnymi, naturalnym efektem procesów fizycznych.
Geoinżynieria, zwana również interwencją klimatyczną, to zestaw technologii i metod mających na celu przeciwdziałanie zmianom klimatu. Chociaż oferuje potencjalne korzyści w walce z globalnym ociepleniem, budzi kontrowersje z uwagi na ryzyko, nieprzewidywalne skutki oraz kwestie etyczne, a także obawy związane z potencjalnym wrogim wykorzystaniem. W związku z tym postuluje się wprowadzanie przejrzystych norm, które będą regulować nie tylko wyzwania naukowe, ale także ryzyko geopolityczne związane z geoinżynierią. Warto dodać, że już w 1978 roku weszła w życie Konwencja o zakazie używania technicznych środków oddziaływania na środowisko.

Gdzie szukać informacji?

Więcej informacji na ten temat można znaleźć w materiałach i na stronie Narodowego Urzędu do spraw Badań Oceanów i Atmosfery (NOAA), The Council on Strategic Risks, w artykułach naukowych, stronach organizacji fact-checkingowych zajmujących się analizą i przeciwdziałaniem dezinformacji.

Linki do weryfikacji twierdzenia

Kształt Ziemi

Dezinformacja

Ziemia jest płaska

Samoloty nie latają nad Oceanem Spokojnym, ponieważ Ziemia jest płaska

Prawda

Istnieje wiele niepodważalnych dowodów na kulisty kształt Ziemi

Jak mogła powstać teza?

Przekonanie o tym, że Ziemia jest płaska mogło powstać w wyniku nieufności wobec nauki czy błędnego odczytywania dowodów wizualnych, takich jak brak widocznej na co dzień krzywizny horyzontu. Rozwój internetu umożliwił rozpowszechnianie i wzmacnianie podobnych twierdzeń, a także zrzeszanie się i wzajemne wspieranie osób w nie wierzących. Teza, że samoloty nie latają nad Oceanem Spokojnym, mogła powstać w wyniku niezrozumienia zasad nawigacji lotniczej oraz chęci dopasowania rzeczywistości do koncepcji płaskiej Ziemi. Dodatkowo, popularność takich idei może wynikać z ich sensacyjności i potencjału do generowania wyświetleń w mediach społecznościowych, co prowadzi do dalszego rozpowszechniania dezinformacji.

Jak reagować? Fakty i punkty do dyskusji

Twierdzenie, że Ziemia jest płaska, stoi w sprzeczności z obserwacjami naukowymi, dowodami fotograficznymi oraz powszechnymi doświadczeniami. Istnieje wiele niepodważalnych dowodów na kulisty kształt naszej planety.
Jednym z dowodów jest fakt, że podczas zaćmień Księżyca cień Ziemi rzucany na Księżyc jest zawsze okrągły. To zjawisko można wytłumaczyć jedynie kulistym kształtem Ziemi.
Kulistość planety potwierdzają również fotografie, które już w 1931 roku ukazywały krzywiznę Ziemi oraz Andy widoczne poniżej horyzontu. Przełomowe w tym zakresie były zdjęcia wykonane z kosmosu podczas misji Apollo.
Kolejnym dowodem jest widoczność obiektów na horyzoncie – statki znikają za horyzontem od dołu do góry, co można wyjaśnić tylko krzywizną Ziemi. Gdyby była płaska, obiekty byłyby widoczne w całości, aż zniknęłyby z powodu odległości. Podobnie wysokie budowle, np. wieże czy góry, stają się widoczne najpierw od wierzchołka, gdy zbliżamy się do nich od strony morza.
Ponadto obserwacje nieba różnią się w zależności od szerokości geograficznej. Gwiazdy widoczne na półkuli północnej nie są widoczne z południowej, co byłoby niemożliwe na płaskiej Ziemi. Długość dnia zmienia się w zależności od miejsca i pory roku, co wynika z kulistego kształtu Ziemi i jej ruchu wokół Słońca.
Osoby, które wierzą w koncepcję płaskiej Ziemi, często przywołują argument, że samoloty nie latają nad Oceanem Spokojnym właśnie z powodu takiego kształtu planety. W rzeczywistości decyzje o trasach samolotów są podejmowane w zależności od aktualnych warunków pogodowych, możliwości awaryjnego lądowania, ograniczeń technicznych (starsze samoloty miały mniejszy zasięg) i innych czynników wpływających na optymalizację lotów.

Gdzie szukać informacji?

Więcej informacji na ten temat można znaleźć między innymi na stronie NASA, w artykułach naukowych, opiniach ekspertów i na stronach fact-checkingowych.

Linki do weryfikacji twierdzenia

Cywilizacje pozaziemskie

Dezinformacja

Na Ziemi mieszkają reptilianie

Prawda

Nie istnieją żadne wiarygodne dowody na istnienie reptilian

Jak mogła powstać teza?

Teoria o reptilianach mogła powstać z połączenia mitów o obcych istotach kontrolujących ludzkość oraz powszechnych lęków przed elitami potajemnie rządzącymi światem.

Jak reagować? Fakty i punkty do dyskusji

Nie istnieją żadne wiarygodne dowody na istnienie humanoidalnych istot o kształcie jaszczurów (reptilianie), które miałyby żyć wśród ludzi i ich kontrolować. Wszystkie rzekome „dowody”, takie jak manipulacje obrazami czy rzekome wypowiedzi świadków, są albo zmanipulowane, albo wynikają z błędów percepcji.
Wiara w reptilian jest często powiązana z teoriami o „globalnej elicie”, która rzekomo kontroluje świat. Teorie te mają na celu wzbudzenie lęku przed ukrytą władzą i manipulacją, mimo że nie mają żadnych podstaw w rzeczywistości.
W mediach społecznościowych udostępnianych jest wiele filmów poświęconych tematyce reptilian i tworzonych w celach satyrycznych lub humorystycznych. Niestety, niektóre osoby traktują te żarty poważnie, co prowadzi do szerzenia nieprawdziwych informacji.

Gdzie szukać informacji?

Więcej informacji na ten temat można znaleźć w artykułach i materiałach organizacji fact-checkingowych zajmujących się analizą dezinformacji.

Linki do weryfikacji twierdzenia

Podsumowanie

Teorie spiskowe związane z lotnictwem i astronomią w dobie powszechnego dostępu do sieci wciąż stanowią wyzwanie. Popularność podobnych twierdzeń pokazuje, że fałszywe treści mogą łatwo przenikać do świadomości zbiorowej, zagrażając racjonalnemu myśleniu.

Skutki

Skutki takich zjawisk mogą być poważne – od wzrostu nieufności wobec instytucji naukowych, placówek oświatowych, organizacji międzynarodowych przez podważanie faktów naukowych, aż po mobilizację ruchów opartych na para- i pseudonauce. W skrajnych przypadkach mogą prowadzić do dezinformacyjnych kampanii destabilizujących całe społeczności, a nawet wpływających na decyzje polityczne czy zdrowie publiczne. Kluczową kwestią pozostaje edukacja i rozwój krytycznego myślenia, które pozwolą społeczeństwu lepiej radzić sobie z takimi zagrożeniami.

Charakterystyka dezinformacji dotyczącej lotnictwa i kosmosu w liczbach

Wśród danych zgromadzonych w ramach projektu InfoTester[1], treści dezinformacyjne dotyczące lotnictwa i kosmosu pojawiły się w 417 wzmiankach, co stanowiło 38 proc. wszystkich materiałów w tym obszarze tematycznym (N=1090[2]). Z tych 417 artykułów prawie 70 proc. miało charakter manipulacyjny, a 30 proc. stanowiły teorie spiskowe (Wykres 13).

Wykres 13. Podział badanych artykułów medialnych kategorii „Astronomy and aeronautics” ze względu na rodzaj dezinformacji. Możliwy wielokrotny wybór. Opracowanie własne. Źródło danych: https://infotester.pl/projekt-br/.

W dezinformacyjnych artykułach wykorzystywano emocje takie jak: strach (274 artykułów, czyli 66 proc. spośród dezinformacyjnych materiałów) i niepewność (269 artykułów, 65 proc.). W dalszej kolejności wystąpiły emocje: sprzeciw (40 artykułów, 10 proc.) i nadzieja (33 artykułów, 8 proc.).

Najczęstsze motywacje odnosiły się do: wpływu na społeczeństwo (413 artykułów, 99 proc.) i forsowania jednego punktu widzenia (292 artykułów, 70 proc.).

Wśród potencjalnych motywacji przekazów dezinformacyjnych dominowały natomiast dwa aspekty (Wykres 14) – negowanie faktów naukowych (prawie 100 proc.) oraz podważanie wiarygodności instytucji publicznych (16 proc.).

Wykres 14. Podział badanych artykułów medialnych kategorii „Astronomy and aeronautics” ze względu na intencje przekazów dezinformacyjnych. Opracowanie własne. Źródło danych: https://infotester.pl/projekt-br/.

W przypadku konkretnych wątków tematycznych (Wykres 15) wyróżniają się materiały zawierające wprowadzające w błąd: dowody na istnienie życia pozaziemskiego (355 artykułów, 85 proc.). Kolejne, znacznie mniej liczne wątki odnosiły się do: negowania osiągnięć agencji kosmicznych oraz osiągnięć w eksploracji kosmosu, zagrożenia stwarzanego przez smugi kondensacyjne postrzegane jako smugi chemiczne (ang. chemtrails), zagrożenia zniszczenia cywilizacji przez kosmitów, negowania kulistości Ziemi.

Wykres 15. Podział badanych artykułów medialnych kategorii „Astronomy and aeronautics” ze względu na najczęściej podejmowaną tematykę – top 6. Opracowanie własne. Źródło danych: https://infotester.pl/projekt-br/.

Najczęstszą techniką manipulacyjną stosowaną w temacie astronomii i lotnictwa (Wykres 16) okazało się cherry picking odnotowane w 58 analizowanych artykułach (14 proc.). Drugie w kolejności było wyolbrzymienie ze 41 artykułów (10 proc.). Pozostałymi wartymi wymienienia technikami były posługiwanie się fałszywym kontekstem, dowodem anegdotycznym lub fałszywym powiązaniem. Przypadki ich wykorzystania zidentyfikowano w podobnej liczbie materiałów (ok. 40)[3].

Wykres 16. Najczęściej stosowane techniki manipulacyjne w badanych artykułach medialnych kategorii „Astronomy and aeronautics” – top 6. Opracowanie własne. Źródło danych: https://infotester.pl/projekt-br/.

[1] Źródło danych ilościowych: INFOSTRATEG I Program Strategiczny Program Badań Naukowych i Prac Rozwojowych, „Zaawansowane technologie informacyjne, telekomunikacyjne i mechatroniczne”, InfoTester – Opracowanie i weryfikacja oryginalnych metod wertykalnej sztucznej inteligencji do automatycznego i precyzyjnego wykrywania dezinformacji, https://infotester.pl/projekt-br/.

[2] Wartość „N” oznacza liczbę ogółem artykułów zgromadzonych w ramach projektu InfoTester w tym obszarze tematycznym.

[3] Cherry picking to wykorzystanie wybiórczych danych, które potwierdzają pozycję lub tezę, ignorując pozostałe materiały badawcze, które temu przeczą.

Tematy powiązane

Dezinformacja

Udostępnij ten post

Źródła

Najnowsze artykuły

Zobacz wszystko