PublikacjaCzym jest dezinformacja?
Edukacja w zakresie mechanizmów dezinformacji pomaga o lepiej zrozumieć współczesny świat oraz przygotowuje do bezpiecznego i odpowiedzialnego funkcjonowania w społeczeństwie informacyjnym.
Dlaczego mówienie o dezinformacji jest ważne?
- Współcześnie dezinformacja rozprzestrzenia się głównie w internecie i za pośrednictwem mediów społecznościowych, stając się coraz trudniej weryfikowalną i coraz częściej spotykaną.
- Podważa zaufanie do państwa, instytucji publicznych, a także do nauki i dziennikarstwa. Może bezpośrednio zagrozić życiu, bezpieczeństwu czy zaszkodzić zdrowiu społeczeństwa, grupy, jednostki.
- Dezinformacja może mieć szczególnie negatywny wpływ na rozwój młodych ludzi – ich zdrowie, edukację, zachowanie czy poglądy. Dlatego ważne jest, aby jak najszybciej nauczyli się rozpoznawać i krytycznie oceniać informacje, z którymi się spotykają.
Czym jest dezinformacja?
Dezinformacja to fałszywa bądź wprowadzająca w błąd treść, która jest celowo, intencjonalnie tworzona lub rozpowszechniana z zamiarem oszukania odbiorców bądź pozyskania określonych korzyści, np. ekonomicznych, politycznych. Może wyrządzić szkodę zarówno jednostkom, grupom, organizacjom, jak i krajom.
Dezinformacja jest:
- Celowym działaniem, które zaburza przekaz informacyjny dla osiągnięcia określonych korzyści.
- Szeregiem zaplanowanych czynności, systematycznie i fachowo prowadzonych głównie za pośrednictwem mediów masowych (internetu, telewizji, prasy czy radia).
Czemu służy dezinformacja?
- Taktycznym i strategicznym korzyściom, m.in. wizerunkowym, politycznym, społecznym, finansowym czy militarnym.
- Wywołaniu zmian postaw społecznych wobec zjawisk i osób (np. destabilizacji sytuacji w państwie, szerzeniu paniki czy podsycaniu podziałów społecznych).
Dlaczego dezinformacja jest problemem?[1]
- Podważa zaufanie do mediów i instytucji – podmioty dezinformujące często przeprowadzają ataki szkodzące czyjemuś wizerunkowi oraz podszywają się pod media i instytucje publiczne, które są niezbędne do utrzymania zdrowej demokracji.
- Powoduje podział społeczeństwa – może prowadzić do wzrostu polaryzacji społecznej i konfliktów.
- Wpływa na zdrowie publiczne – dezinformowanie w tematach związanych z medycyną lub zdrowiem publicznym może prowadzić do niebezpiecznych zachowań szkodzących obywatelom.
- Wpływa na wybory i politykę – manipulowanie opinią publiczną za pomocą dezinformacji może oddziaływać np. na wyniki wyborów.
- Przynosi straty ekonomiczne – fałszywe treści wpływają na decyzje inwestycyjne i zakupowe, co może prowadzić do strat ekonomicznych firm, podmiotów, obywateli, a także państwa.
Ten fragment pochodzi z publikacji „Era (Dez)informacji – Praktyczny podręcznik dla nauczycieli”. Zachęcamy do lektury!
[1] Na podstawie: KPRM (2023). Walka z dezinformacją w mediach społecznościowych: O czym należy wiedzieć?, gov.pl [dostęp: 10.04.2024].
Najnowsze artykuły
RaportGeneratywna sztuczna inteligencja a polski rynek pracy
Czy sztuczna inteligencja zabierze nam pracę? Jakie zawody są w największej grupie ryzyka? Komu bardziej zagraża automatyzacja obowiązków - kobietom czy mężczyznom? Na te i inne pytania odpowiedzieli autorzy raportu “Generatywna sztuczna inteligencja a polski rynek pracy”, który powstał w ramach współpracy NASK i International Labour Organization (ILO). To największe dostępne dziś badania opinii uczestników rynku pracy w Polsce.
RaportAspiracje edukacyjne i zawodowe uczniów szkół średnich
Aspiracje edukacyjno-zawodowe wpływają na kierunki działania oraz decyzje, w tym na wybór ścieżki rozwoju, kariery zawodowej, kształcenia.
RaportSztuczna inteligencja w społeczeństwie i gospodarce - 2019
Raport z badania opinii internautów na temat rozwoju zastosowań technologii sztucznej inteligencji w Polsce zaprezentowany na konferencji “Dimensions of artificial intelligence” w 2019 r.
RaportGeneratywna sztuczna inteligencja w polskiej szkole. Przecieranie szlaków
Generatywna sztuczna inteligencja w polskiej szkole. Przecieranie szlaków. Badania ilościowe i jakościowe nauczycieli klas 4–8 szkół podstawowych.
RaportHejt nie kończy się w szkole. O przemocy, której nie widać
Ten poradnik to przewodnik po kluczowych zagadnieniach związanych z bezpieczeństwem i dobrostanem dziecka w sieci. Został napisany przez osoby, które na co dzień pracują z młodymi ludźmi, badają cyfrową rzeczywistość i walczą o to, aby internet był wolny od szkodliwych i nielegalnych treści. Każdy rozdział zawiera praktyczne wskazówki, dostosowane do trzech grup wiekowych: dzieci w wieku 0–6 lat, dzieci w wieku 7–12 lat i nastolatków powyżej 13.
ArtykułSPRAWDZAM – jak się chronić przed dezinformacją?
Akronim SPRAWDZAM pomaga zapamiętać cechy, na które należy zwrócić uwagę oceniając, czy dana treść może być dezinformacją.
ArtykułDezinformacja, misinformacja i malinformacja – czym się różnią?
Podawanie dalej zmanipulowanych treści może wyrządzić wiele szkód. Dezinformacja, misinformacja i malinformacja to różne zjawiska, ale mają podobny negatywny wpływ na przestrzeń informacyjną.
ArtykułJak rozpoznać manipulację w sieci? Nie bądź narzędziem trolli!
Rozpoznawanie zmanipulowanych treści nie jest łatwe, ale znajomość stosowanych technik i nawyk weryfikowania informacji to dobre narzędzia, aby się przed nimi chronić.
ArtykułDezinformacja w temacie ochrony zdrowia
Dezinformacja zdrowotna (medyczna) obejmuje fałszywe lub wprowadzające w błąd treści, które dotyczą profilaktyki, diagnostyki czy sposobów leczenia różnych chorób. Jednym z najczęstszych i najbardziej widocznych tematów jest wątek antyszczepionkowy, kwestionujący zasadność i bezpieczeństwo szczepień.
ArtykułDezinformacja dotycząca lotnictwa i kosmosu
Dezinformacja i teorie spiskowe związane z lotnictwem i astronomią od lat przyciągają uwagę, łącząc lęki społeczne z fascynacją kosmosem i technologią. Przekonania o istnieniu smug chemicznych (ang. chemtrails), płaskim kształcie Ziemi czy manipulacji pogodą w ramach tajnych programów geoinżynieryjnych zyskują popularność w internecie.
RaportRaport roczny z działalności CERT Polska w 2024 roku
Raport CERT Polska podsumowuje rekordowy rok pod względem liczby incydentów oraz opisuje rozwój narzędzi takich jak Artemis i Snitch. Zwraca uwagę na rosnącą skalę oszustw na platformach społecznościowych oraz działania edukacyjne, w tym uruchomienie nowego kanału zgłoszeń w aplikacji mObywatel. Ważnym elementem jest także analiza zagrożeń i współpraca z zespołami cyberbezpieczeństwa w kraju i za granicą.
PublikacjaKodeks dobrych praktyk - wspólnie przeciw dezinformacji
W świecie pełnym informacji, granica między prawdą a manipulacją staje się coraz trudniejsza do uchwycenia. W odpowiedzi na rosnące zagrożenie dezinformacją powstał „Kodeks dobrych praktyk” – wspólne opracowanie kilkunastu organizacji i ekspertów zajmujących się edukacją medialną, bezpieczeństwem cyfrowym oraz weryfikacją treści.
ArtykułDezinformacja dotyczącą osób LGBTQ+ - Ośrodek Analizy Dezinformacji
Dezinformacja wymierzona w społeczność LGBTQ+ (lesbijki, gejów, osoby biseksualne, transpłciowe, queer i inne) ma swoje korzenie w historycznych uprzedzeniach i negatywnych stereotypach dotyczących osób nieheteronormatywnych. Fałszywe lub szkodliwe narracje, rozpowszechniane zwłaszcza w mediach społecznościowych, są narzędziem służącym marginalizacji osób LGBTQ+. Twórcy takich przekazów często wykorzystują emocje oraz strach przed odmiennością.
ArtykułJak odpowiedzialnie korzystać z literatury naukowej? – Ośrodek Analizy Dezinformacji
Powszechny dostęp do internetu ułatwia szerokie i szybkie rozpowszechnianie wyników badań naukowych, które poszerzają wiedzę, ułatwiają współpracę naukową i mogą sprzyjać rozwiązywaniu współczesnych problemów. Dzięki otwartym czasopismom i repozytoriom każdy z łatwością może dotrzeć do źródła przywoływanych w infosferze twierdzeń.
ArtykułDezinformacja dotycząca klimatu - Ośrodek Analizy Dezinformacji
Dezinformacja dotycząca klimatu przyjmuje formę fałszywych i zmanipulowanych twierdzeń bądź odwołań do teorii spiskowych, w których kwestionuje się istnienie zmian klimatycznych, ich przyczyny, skutki i skalę.
ArtykułDeepfaki - prawdziwy problem z fałszywą rzeczywistością
Fałszywe treści audiowizualne wygenerowane przez sztuczną inteligencję coraz skuteczniej zacierają granice między fikcją a rzeczywistością. Co więcej, ich wpływ nie ogranicza się już tylko do świata polityki czy biznesu, ale wkracza także w nasze codziennie życie.