5 pytań o… rok cyfrowej higieny w OSE

Wstęp

Jak się odnaleźć w świecie, w którym coraz trudniej nam postawić wyraźną granicę między tym, co online, a tym, co offline? Niezbędna okazuje się higiena cyfrowa, czyli chroniące zdrowie zachowania związane z używaniem urządzeń ekranowych i internetu. O równowadze cyfrowej i treściach edukacyjnych tworzonych w ramach programu Ogólnopolska Sieć Edukacyjna (OSE) rozmawialiśmy z Maciejem Dudkiewiczem, dyrektorem Pionu Zarządzania Programem OSE.

Wywiad

Minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski ogłosił rok 2024 rokiem cyfrowej higieny. Jak Ogólnopolska Sieć Edukacyjna włącza się w działania, które mają uświadamiać znaczenie równowagi online–offline i kształtowania zdrowych nawyków w zakresie korzystania z urządzeń cyfrowych?

Maciej Dudkiewicz: OSE to nie tylko szybki, bezpieczny i bezpłatny internet, który dostarczamy do prawie 90% szkół w całej Polsce. Chcemy wyposażać uczniów i nauczycieli także w wartościowe materiały edukacyjne, wskazówki pomocne w odkrywaniu cyfrowego świata i unikaniu cyberzagrożeń, pułapek zastawianych przez oszustów online.

Z okazji roku cyfrowej higieny przygotowaliśmy do tej pory poradniki „Mniej znaczy więcej – o multiscreeningu i wielozadaniowości” i „Bezpiecznie w wirtualnej rzeczywistości”, a także e-kurs „(Dez)informacja, czyli w co wierzyć w internecie”. Wszystkie te materiały, a także wiele innych, m.in. kursy „Internetowa szkoła słonia Spacjusza” czy „Zrozumieć FOMO” oraz liczne publikacje, można znaleźć na naszej darmowej platformie e-learningowej OSE IT Szkoła (itszkola.ose.gov.pl). Warto tam zaglądać nie tylko w roku cyfrowej higieny!

Polecam też treści stworzone w ramach projektu Bezpieczni w sieci (bezpieczniwsieci.edu.pl) – kursy e-learningowe i inne materiały przybliżające zasady mądrego korzystania z internetu. W tym roku w ręce naszych użytkowników oddaliśmy moduł „Cyfrowa higiena”: to kompendium wiedzy dla nauczycieli, uczniów klas 7–8 i uczniów szkół ponadpodstawowych, zawierające informacje nie tylko na temat cyfrowej higieny, ale też uzależnienia od mediów cyfrowych oraz zagrożeń dla zdrowia psychicznego i fizycznego, jakie wynikają z nadmiernego używania internetu i nowych technologii.

Czy te kursy i inne materiały na platformach OSE IT Szkoła i Bezpieczni w sieci to jedyne treści stworzone w ramach roku cyfrowej higieny? Czy nauczyciele, rodzice i uczniowie mogą się spodziewać w tym roku jeszcze innych materiałów edukacyjnych?

MD: Oczywiście, mamy jeszcze więcej planów na rok cyfrowej higieny. W maju rozpoczęła się kampania „FOMOwscy i JOMOwscy”. Co miesiąc będą ukazywać się kolejne odcinki komiksu, moduły kursu e-learningowego i scenariusze zajęć podpowiadające m.in. jak zapewnić dziecku dobry start w mediach społecznościowych, na jakie zagrożenia w sieci uważać, a przede wszystkim – jak dbać o równowagę między aktywnościami online i offline. Bohaterami tej serii są członkowie dwóch tytułowych rodzin, którzy są tacy jak my: spędzają czasem za dużo czasu w sieci, chcą wiedzieć, na jakie niebezpieczeństwa uważać i co robić, gdy wpadną w cyberpułapkę, a przede wszystkim szukają zdrowego środka między aktywnościami w internecie i poza nim. Materiały w ramach serii „FOMOwscy i JOMOwscy” to świetny punkt wyjścia do rozmowy z dziećmi i uczniami na temat cyfrowej higieny.

Dodatkowo pod koniec maja ukaże się też poradnik „Offline znaczy zdrowiej”, gdzie rodzice i wychowawcy znajdą wiele podpowiedzi dotyczących domowych zasad korzystania z sieci i urządzeń cyfrowych. Planujemy też premiery innych materiałów edukacyjnych: plakatów i kursu e-learningowego dla najmłodszych dzieci. Śledźcie profil OSE – Ogólnopolska Sieć Edukacyjna na Facebooku, żeby niczego nie przegapić!

Jaki wpływ ma nas nadmierne korzystanie z urządzeń cyfrowych i internetu? Czy jest się czym martwić?

MD: Spędzamy w sieci coraz więcej czasu – nierzadko zbyt dużo. Badania „Nastolatki 3.0” prowadzone w NASK potwierdzają, że młodzi patrzą się w ekrany średnio 5 godzin i 36 minut dziennie, a ten czas z roku na rok się wydłuża. Podobnie jest także z dorosłymi: nam też telefony i urządzenia cyfrowe towarzyszą przez większość część dnia. Nie pozostaje to obojętne dla naszego funkcjonowania: przyklejeni do ekranów, zaczynamy odczuwać różnego rodzaju dolegliwości fizyczne, a nawet zaniedbujemy ważne relacje czy obowiązki i jesteśmy rozdrażnieni, gdy nie mamy telefonu w zasięgu ręki.

Gdy korzystanie z sieci staje się priorytetem codziennego funkcjonowania, jesteśmy narażeni na PUI, czyli problemowe używanie internetu. Nadmierne zanurzenie w wirtualny świat negatywnie wpływa na nasz dobrostan psychiczny i fizyczny; im dłużej przebywamy online, tym większa podatność na szkodliwe treści, ryzyko e-uzależnienia – od gier, hazardu online, mediów społecznościowych, zakupów w sieci, smartfona, również większe prawdopodobieństwo doświadczania przemocy online czy cyberataków.

Z problemowym używaniem internetu zmaga się więcej dzieci i młodzieży, niż może się wydawać. Z ze wspomnianego raportu „Nastolatki 3.0” wynika, że prawie co trzeci nastolatek (31%) wykazuje się wysokim natężeniem wskaźników PUI, a ośmiu na stu – bardzo wysokim.

Co możemy zrobić, by zadbać o cyfrową higienę? Czego – jako rodzice, nauczyciele, dorośli – powinniśmy uczyć młodych internautów?

MD: Kluczowe wydają się nawyki i postawy, które kształtujemy w domu. Celowo używam liczby mnogiej: reguły korzystania z sieci powinniśmy ustalać wspólnie ze wszystkimi domownikami i razem ich przestrzegać. To wydaje się niewiele – ograniczanie czasu z urządzeniem, odkładanie smartfona na czas posiłków, godzinę przed snem, dbanie o aktywność fizyczną, poszukiwanie hobby niewymagającego połączenia z siecią – jednak może znacząco poprawić nasze samopoczucie i zdrowie.

Ważna jest tutaj także rola nauczycieli, który mogą (i powinni) uświadamiać uczniom, jak ważne jest układanie planu dnia, obejmującego wszystkie ważne aktywności, także te offline. Zdrowe nawyki w zakresie korzystania z internetu, cyfrowa równowaga czy zagrożenia w sieci powinny być częstymi tematami zajęć. Dlaczego? Ponad jedna trzecia młodych uczniów czuje się przytłoczona cyfrowym światem i nie wie, jak się w nim odnaleźć. Jako dorośli możemy im w tym pomóc, choćby dając dobry przykład – wybierając książkę zamiast serialu, nie zerkając na ekran smartfona w trakcie spotkania z rodziną czy przyjaciółmi, unikając rozmów przez telefon podczas jazdy samochodem.

Jakie działania są planowane w OSE do końca roku?

MD: W Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej jak zawsze sporo się dzieje. Oprócz zapewniania usług dostępu do szybkiej i bezpiecznej sieci, angażujemy się w różne projekty mające na celu kształtowanie kompetencji cyfrowych i dalsze uświadamianie naszym odbiorcom – nauczycielom, uczniom, rodzicom – jak ważne jest dbanie o bezpieczeństwo wszystkich użytkowników sieci, nie tylko tych najmłodszych.

W czerwcu kończymy kolejną, rekordową edycję naszego projektu dla nauczycieli OSEhero, mamy w planach zlot jej uczestników, a także start kolejnej edycji – już jesienią. W drugiej połowie roku odbędzie się także Kongres Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej, na który już teraz serdecznie zapraszamy.

Dziękujemy za rozmowę!